Tiroid Bezi Ne İş Yapar?
Boynun ön kısmında yer alan tiroid bezi, T3 (triiodotironin) ve T4 (tiroksin) hormonlarını üreterek kalp hızından bağırsak hareketlerine, vücut ısısından zihinsel aktiviteye kadar birçok sistemi düzenler. Tiroid bezi yavaşladığında hipotiroidi, hızlı çalıştığında ise hipertiroidi ortaya çıkar. Bunun yanında guatr, nodül, kist ve tiroidit gibi yapısal sorunlar da tiroid hastalıkları arasında yer alır. Tanı sürecinde TSH, serbest T3-T4, antikor testleri, ultrason ve gerekirse biyopsi kullanılır.
En Sık Görülen Belirtiler
Tiroid hastalıklarının belirtileri hastalığın türüne göre değişir:
Hipotiroidi Belirtileri:
Sürekli yorgunluk
Üşüme hissi
Kilo alma eğilimi
Kabızlık
Kuru cilt ve saç dökülmesi
Dikkat dağınıklığı ve unutkanlık
Hipertiroidi Belirtileri:
Kalp çarpıntısı
Terleme ve sıcağa tahammülsüzlük
Kilo kaybı
Titreme
Anksiyete ve huzursuzluk
Graves hastalığına bağlı olarak ışığa hassasiyet, göz arkasında baskı hissi ve kızarıklık gibi belirtiler de görülebilir. Ani gelişen çarpıntılar, bayılma, gebelikte tiroid belirtileri veya çok yüksek kolesterol düzeyleri acil değerlendirme gerektirir.
Genetik Yatkınlık ve Tetikleyiciler
Ailede Hashimoto veya Graves hastalığı bulunması, otoimmün tiroid rahatsızlıkları açısından genetik zemini güçlendirir. Ancak her genetik yatkınlık hastalığa dönüşmez. Şu faktörler tetikleyici olabilir:
Stres
Enfeksiyonlar
Sigara
İyot dengesizliği
Bazı ilaçlar
Risk grubundakilerin düzenli TSH takibi yaptırması önerilir.
Hangi Doktor Bakar?
Tiroid hastalıklarında ilk başvuru genellikle endokrinoloji veya dahiliye (iç hastalıkları) bölümlerine olur. Cerrahi gerektiren guatr ve nodüllerde genel cerrahi, göz tutulumu varsa göz hastalıkları, iyot tedavisinde nükleer tıp devreye girer. Bebeklerde çocuk endokrinolojisi kritik öneme sahiptir.
Tiroid Hastalıkları Nasıl Tedavi Edilir?
Tedavi, altta yatan nedene göre planlanır:
Hipotiroidi: Levotiroksin ile uzun süreli tedavi uygulanır.
Hipertiroidi: Anti-tiroid ilaçlar, radyoaktif iyot veya cerrahi seçeneklerle kontrol sağlanır.
Tiroidit: Subakut veya doğum sonrası tiroiditler zamanla düzelebilir, ancak takip şarttır.
Tedavinin başarısı için düzenli kontrol, ilaç uyumu ve yaşam tarzı düzenlemeleri büyük önem taşır.
Kilo ve Metabolizma Üzerindeki Etkisi
Hipotiroidide metabolizma yavaşlar, ödem ve kilo artışı yaşanabilir. Tedaviyle hormon seviyeleri normale döndüğünde kilo kontrolü kolaylaşır. Hipertiroidide ise istemsiz kilo kaybı görülebilir. Tedavi sonrası dengeli beslenmeyle sağlıklı kiloya dönüş mümkündür.
Beslenme Önerileri
Tiroid hastalarında beslenme şu şekilde düzenlenmelidir:
Levotiroksin aç karnına alınmalı, kalsiyum ve demir takviyeleriyle arasında 4 saat olmalı.
Protein ve lif açısından zengin diyet tercih edilmeli.
Selenyum, çinko ve iyot dengeli şekilde alınmalı.
Soya ürünleri ilaç saatine yakın kullanılmamalı.
Kafein ve işlenmiş gıdalar sınırlandırılmalıdır.
Erken Müdahale Hayat Kurtarır
Kontrolsüz hipotiroidi kalp yetmezliği, yüksek kolesterol ve miksödem komasına; hipertiroidi ise ritim bozukluğu, kemik erimesi ve tirotoksik krize yol açabilir. Gebelikte tedavisiz tablo bebekte gelişim bozukluklarına neden olabilir.
Erken tanı, düzenli takip ve bilinçli yaklaşım tiroid hastalıklarında hem yaşam kalitesini artırır hem de ciddi komplikasyonları önler.